प्राय: सबैले स्कुलदेखि नै भिटामिन ‘डी’ सुर्यको किरणमा पाइन्छ भन्ने कुरा पढ्दै र बुझ्दै आएको पाइन्छ तर यहाँ हामीमध्ये धेरैलाई यस बिषयमा वास्तविक ज्ञान नभएको पाइन्छ । धेरैले सुर्यको किरणसंगै भिटामिन ‘डी’ हाम्रो छालामा प्रवेश गर्छ भन्ने गलत धारणा राख्दछन् ।
कसरी प्राप्त गर्दछ त हाम्रो शरीरले सुर्यको किरणवाट भिटामिन ‘डी’ ?
यो कुरा सत्य हो कि सुर्यको किरण भिटामिन ‘डी’को लागि उपयोगी हो तर सुर्यको किरणसंगै भिटामिन ‘डी’ हाम्रो शरीरमा भने प्रवेश गर्ने चाहि होइन । जब सुर्यको किरण हाम्रो छालामा प्रबेश गर्दछ तव सुर्यको किरणमा भएको पराबैजनी किरण (UV-Ray)लाई हाम्रो छालाको इपीडरमिस नामक तहमा भण्डार भएर रहेको 7-dehydrocholesterol(7-DHC) नामक यौगिकले सोस्छ र सुर्यको किरणमा भएको उक्त पराबैजनी किरणको उपस्थितिले गर्दा 7-DHC मा रासायनिक परिबर्तन हुन गई भिटामिन ‘डी’मा परिबर्तन हुन्छ । उक्त भिटामिन बास्तबमा भिटामिन ‘डी ३’ Vitamin D3 (Cholecalciferol) हो ।
रोचक पक्ष्य
उच्च अल्टिच्युडमा बस्ने मानिस भन्दा कम अल्टिच्युडमा बस्ने मानिसको छालामा भिटामिन ‘डी३’ को मात्रा बढी उत्पादन हुन्छ । कम अल्टिच्युडमा प्रकाशको तिब्रता बढी हुने भएकोले यसो भएको हो । कालो र गोरो मानिसमध्ये गोरो मानिसको छालामा बढी मात्रामा Vitamin D3 (cholecalciferol) उत्पादन हुन्छ । कालो छालामा मेलानिन नामक पदार्थ अत्याधिक हुने र उक्त मेलानिनले पनि पराबैजनी किरणलाई सोसिदिने हुँदा सम्पूर्ण पराबैजनी किरणको मात्रा 7-dehydrocholesterol (7-DHC)लाई भिटामिन ‘डी ३’ मा रुपान्तरण गर्नतर्फ उपयोग हुन पाउदैन ।
*रसायनशास्त्रमा स्नातकोत्तर तह (एमएस्सी) गरेका राम ठकुरी नेपालपत्रका सह-सम्पादक हुन् । उनका लेखहरु बैज्ञानिक, अनुसन्धानात्मक र जानकारीमुलक हुन्छन ।
