लेखहरु

वर्तमान नेपाली सत्ता राजनीतिमा कमजोर भारत र शक्तिशाली चीन

१. स्व. मदन भण्डारीको जन्म जयन्तीको अवसरमा आयोजित एउटा कार्यक्रममा भारत आफूलाई पदबाट हटाउन लागिपरेको प्रधानमन्त्रीले बताए । उनको दलका केही नेताहरू सो प्रयोजनको लागि भारतीय दुतावाशका अधिकारीहरूसँग होटेल होटेलमा बैठक गर्दै हिँडेको पनि उनले उल्लेख गरे । प्रधानमन्त्रीको पदमा रहेको व्यक्तिले त्यसरी सार्वजनिक रूपमा त्यसो भन्न हुने नहुने कुरा एउटा हो । २. वर्तमान […]
किन राष्ट्रिय सँस्था र नेतृत्व निर्माण गर्न सकिएन ?

प्रजातन्त्रको पुनर्स्थापना पछिको तीन दशक र गणतन्त्र भिराइए पछिको डेढ दशकमा आम नेपालीले विश्वास र सम्मान गर्ने यौटै पनि नेतृत्व र सँस्था किन खडा हुन सकेन ? १. राज्य वा राष्ट्र भनेको कुनै भौतिक अस्तित्व मात्र होइन । भूगोल मात्र होइन । त्यसमा पनि जीवन, उर्जा र गति हुन्छ । प्राण हुन्छ । आत्मा हुन्छ […]
कत्तिको सहज छ प्रधानमन्त्री ओलीलाई संसद् विघटन गर्न ?

काठमाडौ‌, असार २१ । प्रधानमन्त्री एवं नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी (नेकपा) अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीले शनिवार साँझ मन्त्रीहरु र राज्यमन्त्रीहरूसँग बालुवाटारमा बोलाएर समसामयिक सन्दर्भमा परामर्श लिएका थिए । गोप्य स्रोतका अनुसार प्रधानमन्त्रीले अहिले ठूलो षड्यन्त्र भइरहेको जानकारी गराएका थिए । प्रधानमन्त्री ओलीले शनिबार साँझ प्रधानमन्त्री निवास बालुवाटारमा मन्त्री र राज्यमन्त्रीहरूलाई बोलाएर राष्ट्रपति र आफूविरुद्ध षडयन्त्रहरू भइरहेको […]
पछिल्लो कालखण्डको भारतीय राजनीतिको नेपाल परिणाम

१. नेपालका ठूला राजनीतिक परिवर्तनहरूमा भारतीय संलग्नता,सहभागिता र हस्तक्षेप छ भन्ने कुरा जग जाहेर छ तर भारतका सरकार परिवर्तनहरूले पनि नेपालको राजनीति र सरकार परिवर्तनमा भूमिका खेल्ने गरेको छ भन्ने बारे त्यति चर्चा गर्ने गर्दैनौ । २. पछिल्ला कालखण्डका एक दुई उदाहरणलाई यसरी हेरौँ — २०३१ साल माघ २७ गते गते राजा वीरेन्द्रले २०१९ सालको […]
देशमा विकास किन हुन सकेन ?

देश परिवर्तन भएन तर नेतृत्व भने पटक पटक परिवर्तन भए न देशमा विकास भयो नत देशले कोल्टो नै फेर्यो । बहुमत नआएकाले देशमा विकास भएन भन्नेहरूले अनन्त बहुमतको सरकार बनायर छाडे तर शक्तिशाली प्रधानमन्त्री हुँदा पनि नत उद्योग नै खुले नत वेरोजगार नै हटेर गयो । नेपालमा आर्थिक समृद्धि हुन्छ वा देशले कोल्टे फेर्छ भनेर […]
घोर अलोकतान्त्रिक संस्कारमा फसेको देश नेपाल : पूर्वसचीव उपाध्याय

काठमाडौँ, असार १७ । पूर्व सचीव भिम उपाध्यायले नेपाल घोर अलोकतान्त्रिक संस्कारमा फसेको देश भएको बताएका छन् । सामाजिक संजाल फेसबुकमा एउटा पोष्ट गर्दै उनले आफ्नो धारणा व्यक्त गरेक हुन् । उनले ल्खेका छन् ,”नेपालका कुनै पनि नेतामा राजनीतिक लोकतान्त्रिक संस्कार देखिएन । पद छाड्न प्रधानमन्त्री मात्र हैन कि कुनै मन्त्री पनि तयार हुन छाडेका […]
हामीलाई स्वतन्त्र राज्यको रूपमा नेपाल किन चाहियो ?

हामीलाई स्वतन्त्र राज्यको रूपमा नेपाल किन चाहियो ? १. हालै आयोजित एउटा कार्यक्रममा प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले परोक्ष रूपमा आफूलाई हटाउन भारत सक्रिय रहेको आरोप लगाउनुभयो । यो नेपालमा निरन्तर लगाइने गरिएको सस्तो र रून्चे राजनीतिक आरोप हो । अघिल्लो पटक आफूलाई हटाँइदा पनि उहाँले दोष भारतलाई दिनुभएको थियो । सवैलाई थाहा छ, त्यसपटक उहाँलाई […]
कालापानीमा भारतीय सेना राख्न दिने सहमतिको परिवेश

१. कुनै समय वीपी कोइरालाका अति निकट भएर राजनीतिमा उठेका र पछि राजा महेन्द्रको अत्यन्त निकट र विश्वासी भएर विभिन्न मन्त्रालय र राष्ट्रिय पंचायत एबं गाउँ फर्क राष्ट्रिय अभियानको अध्यक्ष समेत रहेका विश्ववन्धु थापाले हालै नेपाली टेलिभिजनका केही अन्तर्वार्तामा १९६२ मा चीन र भारत वीच भएको युद्धपछि भारतीय प्रधानमन्त्री नेहरूले कालापानीमा सेना राख्न दिने अनुरोध […]
संसद्ले लिपुलेक, कालापानी र लिम्पियाधुरा चिनेको दिन….

काठमाडौँ, ३१ जेठ । नेपालको लिम्पियाधुरा, लिपुलेक र कालापानी क्षेत्रमा भारतले लामो समयदेखि गर्दै आएको हस्तक्षेपको विरोध हुँदै आए पनि संविधानमै ती भूमि सूचीकृत हुने अवस्था पहिलो पटक मिलेको छ । आज प्रतिनिधिसभाको बैठकबाट नेपालको वास्तविक नक्सा निशान छापमा समावेश गर्न प्रस्तुत नेपालको संविधान (दोस्रो संशोधन) विधेयक, २०७७ लाई एक मतले पारित भएपछि सूचीकृतको बलियो […]
लिम्पियाधुरा – नेपाली शूरा – भरपर्दा कुरा

पारस्य तनयो नीप: नैपालस्तेन निर्मित: । गण्डकी गर्भदेशका राजा पारका छोरा नीपले नेपाल राज्य निर्माण गरे । हिमालयका पाँचखण्डमा केदारदेखि कामरुप (असाम) सम्मको देश नेपाल हो । अघि लिच्छवि राजा मानदेव प्रथमले पूर्व-पश्चिमका सामन्त शासकहरुलाई तह लगाएर स्वतन्त्र नेपालको राष्ट्रीय अखण्डता कायम राखेका थिए । चिनियाँ राजदूत वाङ हुएन सेले भारत, कन्नौजका राजा हर्षवर्द्धनका सेनापति […]
हामी यस्तै हो, नेपाल पनि यस्तै हो : देश कतिञ्जेल यसरी नै चलिरहन्छ थाहा छैन

१. सन् २००७-२००८ मा ब्रिटिस राजकुमार ह्यारी सैन्य प्रशिक्षणको क्रममा रोयल गोर्खा राइफल्सको फस्ट बटालियनमा अफगानिस्तानमा कार्यरत थिए । त्यतिखेर उनलाई गोर्खा सैनिकहरुसँग रहेको उनलाई कहिले जानकारी भयो भन्ने प्रश्न सोधिँदा उनले जवाफ दिए गोर्खा सैनिकहरूको वीचमा भन्दा सुरक्षित अर्को स्थान दुनियाँमा कहीँ पनि छैन । ***** २. सिङ्गापुरका उच्च अधिकारीदेखि आम मानिसमा पनि गोर्खा […]
राजा महेन्द्र कि वीरेन्द्र को उदार र प्रजातान्त्रिक ?

काठमाडौँ, जेठ २४। १. त्यसो त एउटा निर्वाचित र अत्यन्त लोकप्रिय प्रधानमन्त्रीलाई हठात हटाएर, वर्षौँ उनलाई र उनका सहयोगीहरूलाई थुनेर र निर्वाशनमा रहन वाध्य बनाएर शासन गर्ने राजा महेन्द्र र त्यही व्यवस्था अन्तर्गत त्यही शासनलाई आफ्नो बर्कतले भ्याएसम्म थामेर शासन गरेका राजा वीरेन्द्रलाई उदार र प्रजातन्त्रवादी हुन् कि होइनन् भन्ने प्रश्न नै असान्दर्भिक लाग्न सक्छ कसैलाई […]
क्वारेन्टाइन संक्रमण फैलाउने थलो नबनोस्

काठमाडौँ, २४ जेठ । मुलुकभर कोभिड १९ सङ्क्रमणको जोखिम बढ्दै जाँदा तीनै तहका सरकारहरुले क्वारेन्टाइन सञ्चालन गर्न थालेका छन् । कोरोना विषाणुको फैलावट रोक्ने अचूक उपायका रुपमा यसलाई लिइएको छ । हजारौंको सङ्ख्यामा मानिसहरुलाई राख्न सकिने क्षमताका भन्दै सञ्चारमाध्यमबाट क्वारेन्टाइनबारे विवरण प्रस्तुत भइआएकै पनि छन् । कोरोनाको सङ्क्रमण एक पछि अर्को ठाउँमा फैलिएसँगै यसको सङ्क्रमणबाट […]
नेपालको इतिहासको एउटा कालखण्डको संक्षिप्त चर्चा

काठमाडौँ, जेठ २३। १. जङ्ग बहादुरले आफू पछि आफ्ना सन्तानमा श्री ३ महाराजको रोल क्रम बाँधिदिन सक्थे । राजा सुरेन्द्र र युवराज त्रैलोक्य पनि त्यही चाहन्थे । तर आफ्नो सत्तारोहणमा आफूलाई सधैँ सहयोग गरेका भाइहरूप्रति कृतज्ञता जनाउन जङ्ग बहादुरले आफूपछि आफ्ना भाइहरू र भाइहरू पछि मात्रै आफ्ना छोराहरूलाई श्री ३ को रोलमा राखिदिए । त्यसले […]
डोनाल्ड ट्रम्प र अमेरिका संकटको संघारमा

काठमाडौँ, जेठ २२ । “मृत्यु देउ वा स्वतन्त्रता” भन्ने नाराका साथ शुरू भएको अमेरिकी स्वतन्त्रता संग्राम पश्चात सन् १७७६ जुलाई ४ मा संयुक्त राज्य अमेरिका स्वतन्त्र भएको घोषणा भयो । अमेरिकी स्वतन्त्रताको घोषणापत्रमा भनिएको थियो : “हामी यी सिद्धान्तहरूलाई स्वयमसिध्द मान्दछौ कि सबै मानिस समान छन्, उनीहरूलाई उनका सृष्टिकर्ताबाट केही निश्चित अविछिन्न अधिकारहरू प्राप्त छन […]
ज्येष्ठ शुक्लपूर्णिमा र गैडूपूजा एवं मष्टपूजाको सांस्कृतिक विवेचना

काठमाडौँ, जेठ २१ । चन्द्रमा ज्येष्ठा नक्षत्रको नजिकमा गएर आफ्नो सोह्र कलाले पूर्ण भएको दिन ज्येष्ठ शुक्ल पूर्णिमा कहलाउँद छ र ज्येष्ठ शुक्ल पूर्णिमाको नामबाट उक्त महिनाको ज्येष्ठ वा जेठ नाम रहेको हो । आजकल वैशाख शुक्ल पूर्णिमालाई उँभौली पूर्णिमा भन्न थालिएको छ तर वास्तवमा जेठ पूर्णिमा उँभौली पूर्णिमा र मङ्सिरे पूर्णिमा उँधौली पूर्णिमा हो […]
“समाजको कुप्रथाले गर्दा नवराज विश्वकर्माको लागि प्रेम श्राप बन्यो”

दुई अक्षर मिलेर बनेको शब्द “प्रेम” सुन्दा जति मीठो छ , त्यतिनै घातक पनि छ । मैले बुझेको प्रेमको भाषा सहि छ या गलत त्यो त मलाई थाहा छैन । तर मैले अहिलेसम्म जति बुझे “प्रेम” भनेको निस्वार्थ भावनाले मुटु-मुटु जोडिएर बनेको दुई त्माको मिलन हो भन्ने बुझेको छु । यसमा न कुनै स्वार्थ हुन्छ […]
कालापानी चर्चा : प्रेमसिंह धामीको सम्झना

२०७७ जेठ १०, शनिवार । प्रेमसिंह धामीको निधन भएको २३ वर्ष (जन्म : २००९।०५।२९ : मृत्यु २०५४।०५।२७) भइसकेको छ । यस वीचमा महाकालीमा धैरै पनी वगिसकेको छ । उहाँले उठाएका लिम्पियाधुरा, लिपुलेक र कालापानीको मुद्धाले निकास पाउनुको सट्टा अतिक्रमणको गति अझ वढ्ने क्रममा छ । लिम्पियाधुरा क्षेत्रलाई भारतले आफ्नो नक्सामा समावेश गर्नुको साथै लिपुलेकसम्मको सडक […]
नेपालमा महामारीको ऐतिहासिक दृष्टान्त

तत्कालिन पाटनका प्रसिद्ध राजा सिद्धिनरसिंह मल्लको शासन कालमा पाटन र त्यसका आसपास गाउँमा एकाएक महामारी फैलिएर हाहाकार मच्चिएछ । उक्त महामारी साम्य गर्न अनेक उपायहरू अपनाइएछ । औषधि-मूलो, पूजा-पाठ गर्दा पनि महामारी साम्य हुन नसकेकोले, महामारी रोकथाम तथा साम्य पार्न धन्वन्तरि, बैद्य तथा यज्ञ-यज्ञादि गरी शान्ति-स्वस्ती गर्ने व्यक्तिको व्यापक खोज-तलास भयो । खोज-तलासकै क्रममा हालको […]
सीमा अतिक्रमण : लिम्पियाधुरा, कालापानी र लिपुलेक

२०७७ जेष्ठ ४, आइतवार । सुगौली सन्धि भन्दा पहिले नेपालको सीमाना पूर्वमा टिष्टा नदी, पश्चिममा काँगडा र दक्षिणमा गंगा नदीसम्म थियो । सुगौली सन्धिमा नेपालले ठुलो भू-भाग गुमाउनु पर्यो । ९ अनुच्छेदहरु रहेको सुगौली सन्धिको अनुच्छेद २,३ र ५ हेर्दा नेपालले निम्न भूभागहरु गमाएको देखिन्छ :- अनुच्छेद २ :- युद्ध हुनु भन्दा पहिले दुवै राज्य […]