टाइफाइड रोग एउटा ब्याक्टेरियल संक्रमण हो । नेपालीमा आन्तरिक ज्वरो वा म्यादी जरो पनि भनिन्छ । यो ज्वरो साल्मोनेला टाइफी प्रजातिको ब्याक्टेरियाको सङ्क्रमणका कारणले आउने गर्दछ । सङ्क्रमणको ६ देखि ३० दिनपछि देखिने यसका लक्षणहरू मन्ददेखि गम्भीर प्रकृतिका हुने गर्दछन् ।
यो रोगको प्रमुख लक्षण कमजोरी हुने, पेट दुख्ने, कब्जियत हुने, झाडा पखला लाग्ने तथा टाउको दुख्ने जस्ता लक्षणहरू पनि देखिने गर्दछ । यदि टाइफाइडको बेलैमा उपचार गरिएन भने यसका लक्षणहरू केही हप्ता वा महिनौसम्म पनि देखिन सक्छन् ।
मानिसलाई कुनै लक्षणहरू नदेखाइकन पनि यो रोग शरीरमा धारण गर्न सक्छन् । यस्तो बेलामा पनि उनीहरूबाट अन्य मानिसहरूमा टाइफाइड सर्न सक्छ । टाइफाइड पाराटाइफाइड ज्वरोसँग आउने आन्द्रासम्बन्धि रोग हो ।
टाइफाइड सामान्यतया रोगीको दिसाबाट प्रदुषित खाना तथा पानीको माध्यमबाट सर्ने गर्दछ । व्यक्तिगत तथा वातावरणीय सरसफाइको अभावसँगै यसको सङ्क्रमणको जोखिम बढ्ने गर्दछ । टाइफाइडको प्रमुख कारण साल्मोनोला टाइफी नामको ब्याक्टेरिया हो । यो ब्याक्टेरिया मानिसको आन्द्रा तथा रगतमा बसेर बढ्ने गर्दछ ।
यसका लक्षणहरू अन्य धेरै सङ्क्रामक रोगहरूका लक्षणहरूसँग मिल्ने खालका हुन्छन् । नाम सुन्दा उस्तै लागेपनि टाइफस अर्कै प्रकारको रोग हो । यो रोगबाट बच्न सफा खानेपानीको व्यवस्था, सरसफाइ र साबुन पानीले राम्रोसँग हातधुने जस्ता कुराहरूमा ध्यान दिनु जरुरी हुन्छ ।
टाइफाइडका केही रोगीहरूको छालामा गुलाबी रङ्गको दाग देखापर्ने गर्दछ । गम्भीर खालको टाइफाइड लागेको बेलामा बिरामीहरू दिग्भ्रमित हुने गरेको पनि पाइन्छ । यदि टाइफाइडको बेलैमा उपचार गरिएन भने यसका लक्षणहरू केही हप्ता वा महिनौंसम्म पनि देखिन सक्छन् ।
टाइफाइडबाट बच्न के गर्ने ?
टाइफाइडको रोगबाट बच्न सफा खानेपानीको व्यवस्था हुनुपर्छ । सरसफाइ र साबुन पानीले राम्रोसँग हातधुने जस्ता कुराहरूमा ध्यान दिनु जरुरी हुन्छ । यदि कसैलाई टाइफाइड लागेको छ भने उसको सङ्क्रमण हटेको स्पष्ट रूपमा प्रमाणित नभइञ्जेलसम्म लसपस नगर्ने जुठो खाना र एउटै विस्तारामा नसुताउने र अन्य मानिसको लागि खाना तयार पार्ने काम दिनु हुँदैन ।
टाइफाइडको आयुर्वेदिक उपचार
१. टाइफाइडलाई नेपाली भाषामा कुफत भन्दछन् । यो रोग लागेको थाहा हुनासाथ नवरस, आनन्द भैरव रस, शिद्ध प्राणेश्वर रसमा अदुवाको रस राखेर ७ दिन सम्म दिनाले यो रोग चाँडो निको हुन्छ । सवै औषधिको १/१ गोली मिलाएर पिस्ने र घोड्ताप्रेसंग खरल गरेर दिनमा ३,४ पटक खान दिएमा यो रोग निको हुन्छ ।
२. टाइफाइडको रोगमा तुलसी बहुउपयोगी औषधि मानिएको छ । तुलसी राखेको गरम पानी ज्वरो आएको वेला ज्वरो उतार्न मद्दत गर्दछ ।
३. तुलसी, अदुवा र कालो मरिजको धुलो थोरै पानीमा राखेर पकाउने र मनतातो विरामीलाई चिया जस्तै गरि खान दिने ठिक हुन्छ ।
नोट : टाइफाइड भए वा नभएको यकिन गर्न ल्याव टेष्ट गर्नुपर्ने भएकाले स्वास्थ्य समस्या या हस्पिटल जानुपर्ने हुन सक्छ । डाक्टरको परामर्श लिएर उपचार गर्ने गराउने काम गर्नुपर्दछ ।
यो पनि पढ्नुहोस्
नेपालमा जडिबुटीको वर्तमान अवस्था
जडिबुटीहरुबाट बिभिन्न रोगहरुको उपचार
नेपाली जडिबुटी पलाशका चमत्कारपूर्ण गुणहरु
स्वास्थ्यको लागि चमत्कारीक जडिबुटी पुनर्नवाका फाइदाहरु
*डा. राम बहादुर बोहरा नेपाल वैकल्पिक चिकित्सा विकास परिषद नवलपरासीको अध्यक्ष, बरिष्ट आयुर्वेद डाक्टर, साइन्स इन्फोटेकका सल्लाहकार तथा नेपालपत्रको स्वास्थ्य स्तम्भकार हुनुहुन्छ ।
