मान्म । ‘एक घर, एक धारा’को लक्ष्यसहित सञ्चालित विभिन्न खानेपानी आयोजनाको मर्मतसम्भार गर्न थालेपछि कालीकोटका दुर्गम गाउँमा खानेपानीको पहुँच वृद्धि हुँदै गएको छ ।
घण्टौँ हिँडेर खानेपानी ल्याउनुपर्ने कालीकोटका विकट बस्तीमा अहिले घरघरमा धारा जडान हुन थालेको हो । जिल्लाको खाँडाचक्र, रास्कोट र तलागुफा नगरपालिका तथा पचालझरना, पलाँता, नरहरिनाथ र शुभकालिका गाउँपालिकाले त्यहाँको नागरिकको घरघरमा धारा जडान गर्न थालेका छन् ।
स्थानीय उपभोक्ताले खानेपानीको मुहान तथा धाराको संरक्षण नगर्दा विगतमा खानेपानीको चर्को अभाव हुने गरेको थियो । खानेपानी अभावका कारण स्थानीयवासीलाई पानीको जोहो गर्न धेरै समस्या हुने गरेको थियो । अहिले कालीकोटका स्थानीय तहले खानेपानीका धारा विस्तारसँगै दुर्गम गाउँमा खानेपानीको पहुँच वृद्धि गरेको रास्कोट नगरपालिकाका प्रमुख काशीचन्द्र बरालले बताउनुभयो । ‘एक घर, एक धारा’ अभियानले खानेपानीको पाइप जथाभावी काटने प्रवृत्तिको पनि अन्त्य भएको छ”, उहाँले भन्नुभयो, “घरघरमा धारा जडान गरेपछि उपभोक्ताले आफैँ योजना मर्मत गर्न थालेका छन् ।”
खाँडाचक्र नगरपालिकाको पाखा, पिली, बिहानी, बरातु, मेग्रलगायत बस्तीमा ५०० भन्दाबढी खानेपानीको धारा जडान गरिएको खाँडाचक्र नगरपालिका प्रमुख जसीप्रसाद पाण्डेले बताउनुभयो । “विभिन्न निकायको सहयोगमा पुराना खानेपानी आयोजनाको मर्मतसम्भार गरी नयाँ योजना निर्माणलाई तीव्रता दिइएको छ”, उहाँले भन्नुभयो, “नगरपालिकाले नगरका सात बस्तीमा घरघरमा धारा जडान गरी सुरक्षित खानेपानीयुक्त बस्ती पनि घोषणा गरिसकेको छ ।”
खाँडाचक्र, पलाता, रास्कोट, नरहरिनाथ, शुभकालिका र तिलागुफाका करिब तीन हजार घरधुरीमा धारा जडान गरिसकेको बताइएको छ । सबै नागरिकलाई सुरक्षित खानेपानी पु¥याउने लक्ष्यका साथ धारा जडान गर्ने कार्य भइरहेको खानेपानी, सिँचाइ तथा ऊर्जा विकास कार्यालयका सूचना अधिकारी देवानन्द धितालले बताउनुभयो ।
यसैगरी सुक्खाग्रस्त पलाता गाउँपालिकाले थिर्पु, धौलागोह र खिनमा ५० प्रतिशतभन्दा बढी घरधुरीमा धारा जडान गरिसकेको छ । यो गाउँपालिकाका सबै वडामा खानेपानी पु¥याउन सर्भे डिजाइन र मूलट्याङ्की निर्माण गरिसकेको गाउँपालिका अध्यक्ष लक्ष्मणबहादुर बमले बताउनुभयो । बस्तीमा करिब ४०० घरधुरीमा वाटर एडको सहयोगमा मिटरसहितका धारा जडान गरिएको उहाँले जानकारी दिनुभयो ।
यस्तै रास्कोट नगरपालिकाको फुकोट, स्युना र सिप्खाना गाउँमा करिब एक हजार १०० घरमा धारा जडान गरिएको नगर प्रमुख काशीचन्द्र बरालले जानकारी दिनुभयो । उहाँका अनुसार तीन हजार २८५ घरधुरी रहेको रास्कोटले चालु आर्थिक वर्षभित्रै थप एक हजार घरधुरीमा धारा जडान योजना अघि सारेको छ ।
तिलागुफा नगरपालिकाको राचुँली र चिल्खायामा पनि घरघरमा धारा सञ्चालनमा आएको नगर प्रमुख रतनबहादुर शाहीले बताउनुभयो । पछिल्लो समय तीव्र शहरीकरण र सडक, पुलपुलेसा निर्माणका कारण खानेपानीका स्रोत विनाश भइरहेका छन् । पानीको स्रोत संरक्षण र खानेपानी आयोजनाको दिगो व्यवस्थापन अहिलेको मुख्य चुनौती रहेको नगरप्रमुख शाहीको भनाइ छ ।
योजनाबद्ध विकासको प्रणाली अपनाउँदा खानेपानी योजनाको वर्तमान संरचना र आगामी दिनमा गर्नुपर्ने कार्यको मार्गदर्शन हुने भएकाले कालीकोटका स्थानीय तहले वास योजना निर्माण गरिरहेको बताइएको छ । अहिले जिल्लाका सबै धरधुरीमा खानेपानीको पहुँच विस्तार गर्ने योजना लागू गरिएको छ । “हाम्रो प्राथमिकता खानेपानीको पहुँच नभएका स्थानमा पहुँच विस्तार गर्ने र विस्तार भएका ठाउँको गुणस्तर वृद्धि गर्नु हो, नयाँनयाँ प्रविधिको प्रयोग गर्दै स्रोतको संरक्षण गर्ने र भएका स्रोत साधनको अधिकतम उपयोग गरी खानेपानीलाई व्यवस्थित गर्न लागिरहेका छौँ”, नगरप्रमुख शाहीले भन्नुभयो ।
दिगो विकासको लक्ष्यअन्तर्गत सन् २०३० सम्म सबैलाई खानेपानी तथा सरसफाइको उपलब्धता र दिगो व्यवस्थापनको सुनिश्चित गर्ने लक्ष्यलाई नेपाल सरकारले पनि आत्मसाथ गरेको छ । खानेपानी जनताको आधारभूत मानव अधिकारको विषय भएकाले समुदायस्तरमा उपभोक्ता समितिले सञ्चालन गरिरहेका खानेपानी आयोजनालाई दीगो बनाउन सकिए सबै नागरिक खानेपानीको पहुँचमा पुग्ने खानेपानी, सिँचाइ तथा ऊर्जा विकास कार्यालयका सूचना अधिकारी धितालले बताउनुभयो ।
त्यसका लागि समुदायमा सञ्चालित खानेपानी आयोजनालाई व्यवस्थित र दिगो बनाउन सरकारले प्रविधि र गुणस्तरमा ध्यान दिनुपर्ने, सबैको पहुँचमा पुग्ने संरचना बनाउनुपर्ने, विद्युत महसुल तिर्न नसकेर बन्द हुनुपर्ने अवस्थाको अन्त्य गर्नुपर्ने, खानेपानी आयोजनाको दर्ता, नवीकरण सहज बनाउनुपर्नेलगायत विषयमा प्राथमिकता दिनुपर्ने स्थानीय खनेपानी उपभोक्ता समूहको माग छ ।
