२८ साउन, बाँके । बाँकेको ‘कर्णाली’ भनेर चिनिने राप्तीपारिको नरैनापुर गाउँपालिका विकास निर्माणमा ज्यादै पछि परेको छ ।
गाउँपालिकामा विकासको पहुँच नभएकै कारण स्थानीय बासिन्दा नेपालसँग भन्दा भारतीय बजारमै बढी आश्रीत छन् ।
नरैनापुरका सीमावर्ती गाउँमा रोटीबेटीको सम्बन्ध पनि भारतसँगै जोडिएको छ । त्यसो त उनीहरु रुपैयाँ पनि बढी भारतीय नै प्रयोग गर्छन् । सीमावर्ती गाउँका अधिकांश नागरिकको कारोवार भारतीय बजारमै निर्भर छ ।
नेपालतिर सडकको राम्रो पहुँच नहुँदा यहाँका नागरिकको सम्बन्ध छिमेकी देशको सीमा बजारतिर नै जोडिएको हो ।
नागरिकता, लालपूर्जा र मत हाल्ने समयमा मात्रै नेपाली क्षेत्रसँग सम्बन्ध राख्छन् । सम्पर्क भाषा हिन्दी बोल्ने यहाँका स्थानीय भारतीय मुद्रामै कारोवार गर्छन् । मुस्लिम र मधेशी समुदायको बाहुल्यता रहेको त्यस क्षेत्रका नागरिक प्रायः नागरिकता र राहदानी लिनका लागि मात्रै सदरमुकाम नेपालगञ्ज पुग्छन् ।
यहाँका अधिकांश नेपालीको रोजगारी भारतमा नै छ । खाद्यान्नलगायतका बस्तु किन्न भारत जानुपर्ने बाध्यता भएकाले नेपाली रुपैयाँ नचल्नुको अर्को कारण हो । सियो, सलाइदेखि खाद्यान्न र स्वास्थ्योपचार गर्न भारतीय बजार नै पुग्नुपर्ने बाध्यता छ । “नेपाली रुपैयाँ चल्दैन, भारु चल्छ, हामीलाई भारु नै चाहिन्छ” कालाफाँटाका स्थानीय सुकदेव यादवले भन्नुभयो ।
राप्तीपारिका गाउँलाई सदरमुकाम नेपालगञ्जसँग जोड्ने हुलाकी सडक अलपत्र भएकाले त्यसको पीडा उनीहरुले बोकीरहेका छन् । बाटोघाटो अभावमा पनि उनीहरुलाई भारतीय बजारमै निर्भर हुनुपर्छ । “सडक, स्वास्थ्य र सञ्चारको राम्रो सुविधा नेपालको भन्दा उतैको छ” यादव भन्नुहुन्छ, “गाउँमा कोही बिरामी पर्दा हाम्रो सदरमुकामबाट एम्बुलेन्स आउनै सक्दैन, आए पनि खराब बाटोका कारण तीन÷चार घण्टा लागिहाल्छ । अनि हामीलाई भारतकै अस्पतालमा सस्तो र सहज हुन्छ ।”
लक्ष्मणपुरका स्थानीय झग्रु यादव भन्नुहुन्छ, “अहिले पनि नेपाली रुपैयाँ चलनचल्तीमा निकै कम छ । मालपोत, नापी, नागरिकतालगायतका काम परेमात्रै नेपाली पैसा बोकेर सदरमुकाम जानुपर्छ ।”
जिल्लाकै विकट मानिने उक्त क्षेत्र नेपाली भूमि भए पनि नेरु निकै कम चल्ने गरेको छ । नेपाली रुपैयाँ कम मूल्यमा मूल्याङ्कन गरी कारोवार गर्दा स्थानीयले कुनै अनौठो मान्दैनन् । पुर्खौंदेखि नेरुलाई कम मानेर कारोवार हुँदै आएको मटेहियाका चिन्कु यादवको भनाइ छ । नेपालमै नेपाली रुपैयाँ नचल्दा बाहिरबाट यहाँ पुग्ने जो कोही व्यक्ति आश्चर्यमा पर्छन् ।
विकट मानिने गङ्गापुर, मटेहिया, कालाफाँटा, लक्ष्मणपुर, कटकुइँयालगायतका सीमावर्ती गाउँमा पैसामात्रै होइन भाषा र सवारीसाधनसमेत भारतीय नै देखिन्छन् । भौगोलिक विकटताले नेपालसँगको सीधा सम्पर्कमा नरहेका राप्तीपारिका सीमावर्ती गाउँका नागरिकलाई भारतीय बजारमै जानु पर्ने बाध्यता रहँदै आएको छ ।(रासस)
