लहान- मधेसकेन्द्रित दलले मधेस आन्दोलन अवधिमा दुर्घटना र कालगतिले निधन भएकालाई पनि सहिद सूचीमा पार्न सिफारिस गरेको पाइएको छ। संयुक्त लोकतान्त्रिक मधेसी मोर्चा र संघीय गठबन्धनले आइतबार गृहमन्त्री विमलेन्द्र निधिलाई बुझाएको मागसूचीमा सवारी दुर्घटनामा परेका, आत्महत्या गरेकादेखि करेन्ट लागेर ज्यान गुमाएकासम्मको नाम छ।
मोर्चा र गठबन्धनले मधेस र आदिवासी आन्दोलनमा आन्दोलनकारी र सुरक्षाकर्मी गरी ६८ जनाको निधन भएको भन्दै सहिद प्रस्ताव गरेका छन्। संविधानप्रति असन्तुष्ट दललाई जसरी पनि मनाउने तयारीमा रहेको पुष्पकमल दाहाल नेतृत्वको सरकारले मन्त्रालयबाट सूची मन्त्रिपरिषद् पुगेपछि सोझै ‘पास’ गर्ने सम्भावना तीव्र छ।
सत्तारूढ गठबन्धन र मधेसकेन्द्रित दलले आन्दोलनमा ज्यान गुमाएकालाई सहिद घोषणा गरी मृतकका परिवारलाई १० लाख रुपैयाँ क्षतिपूर्ति दिने सहमति यसअघि जुटाइसकेका छन्।
सरकारले यसअघि नै मधेस–आदिवासी आन्दोलनमा ज्यान गुमाएका ४२ जनालाई सहिद घोषणा गरिसकेकोमा मोर्चा र गठबन्धनले धमाधम नाम थपिरहेका हुन्।
गृह मन्त्रालयको पछिल्लो सूचीले ६२ जना मृतक उल्लेख गरे पनि मोर्चा र गठबन्धनले आइतबार छुट भएको भन्दै थप ६ नाम पठाएका छन्।
पछिल्लो सूचीमा सप्तरीका बालकृष्ण राय र शिवशंकर दासको नाम पारिएको छ। संघीय समाजवादी फोरम नेपालका केन्द्रीय सदस्य एवं मोर्चाका सप्तरी नेता शैलेन्द्रकुमार साहका अनुसार दासको करेन्ट लागेर र रायको सवारी दुर्घटनामा मृत्यु भएको हो। ‘उनीहरू आन्दोलनमा कार्यकर्ता ओसार्ने क्रममा दुर्घटनामा परेका हुन्,’ उनले भने, ‘त्यसैले सहिद–सूचीमा राखिएको हो।’ मंसिर ६ गते रुपनीको धर्ना कार्यक्रममा सहभागी भएर फर्कने क्रममा जिल्ला प्रशासन कार्यालय, राजविराजअगाडि विद्युतीय धरापमा अड्कँदा दासलाई करेन्ट लागेको साहले बताए। त्यस्तै रायको मंसिर १६ गते हुलाकी सडकमा मानव–साङ्लो प्रदर्शनीमा सहभागी हुन जाँदै गर्दा भारदहमा सवारी दुर्घटनामा निधन भएको हो।
मोर्चाले सेवाकेन्द्र विस्तार खारेजी माग राखी भएको आन्दोलनमा ज्यान गुमाउनेलाई पनि मधेस आन्दोलनका सहिद उल्लेख गरेको छ।
सेवाकेन्› विस्तारविरुद्ध रौतहट सदरमुकाम गौरमा चर्किएको आन्दोलनताका सवारी दुर्घटनामा निधन भएका रामआशिष ठाकुर र विद्यानन्द राय यादव सहिद प्रस्ताव गरिएका छन्। २०७२ साउन २१ गते सशस्त्र प्रहरीको ना१झ ७३३ नम्बर गाडीले ठक्कर दिँदा ठाकुर गम्भीर घाइते भए। छाती र तिघ्रामा चोट लागेका गौर नगरपालिका–१० का ठाकुरको स्थानीय मेडिकलमा उपचारक्रममा ज्यान गएको थियो। त्यस्तै आन्दोलनक्रममा २०७१ चैत २३ गते प्रहरीको गोली लागेका यादवलाई तत्काल उपचारका लागि भरतपुर पुर्याइएको थियो। उपचारपछि घर ल्याइएको अवस्थामा उनको निधन भएको हो।
गत वर्ष असोज ४ गते महोत्तरी, गौशाला नगरपालिका–५ रजखोर घर भएका ५० वर्षीय रामप्रदीप महतोले आत्महत्या गरे। उनको शवछेउ ‘नेपालको संविधान २०७२ ले मधेस र मधेसीका माग सम्बोधन नभएकाले बाँचेर के गर्नू’ उल्लेख गरिएको ‘सुसाइड नोट’ फेला परेको मोर्चाको दाबी छ।
संविधानमा मधेसीका माग सम्बोधन नभएकैले रामप्रदीपले घरनजिकैको रूखमा झुन्डिएर आत्महत्या गरेको जनाउँदै मोर्चाले उनलाई पनि सहिद घोषणा गर्न सरकारलाई दबाब दिएको छ।
कांग्रेस–माओवादी गठबन्धन र मोर्चाबीच तीनबुँदे सहमतिको तेस्रो बुँदा सम्बोधन गर्ने क्रममा सरकार भारतीय नागरिकसहित २६ जनालाई सहिदे सूचीमा थप गर्न सकारात्मक पाइएको छ। आइतबार गृहमन्त्री निधि र मधेस केन्द्रित दलका शीर्ष नेता सम्मिलित बैठकले सहिद संख्या ६८ पुर्याउन सहमति जुटाइसकेको छ। नयाँ सूचीमा वीरगन्जमा मारिएका भारतीय नागरिक पनि छन्।
मोर्चाले पेस गरेको सूची पास भए सरकारले तिनका परिवारलाई क्षतिपूर्ति दिनै ६ करोड ८० लाख रुपैयाँ छुट्ट्याउनुपर्ने हुन्छ। मधेसी जनअधिकार फोरम गणतान्त्रिक अध्यक्ष राजकिशोर यादवका अनुसार गृहमन्त्री निधिले आगामी मन्त्रिपरिषद् बैठकमा पछिल्लो सूची पास गराउने वचन दिइसकेका छन्।
सहिद घोषणासँगै सम्बन्धित परिवारलाई छुट्ट्याइने राहत रकम मधेसकेन्द्रित दलकै खातामा हालिदिनुपर्ने माग पनि मोर्चाले अघि सारेको छ।
यसैबीच, मधेसकेन्द्रित दलले प्रस्ताव गरेको सहिदसूची मानवअधिकारवादी संस्थाको अध्ययन प्रतिवेदनले आंैल्याएभन्दा पनि बढी पाइएको छ।
तराई ह्युमन राइट्स डिफेन्सर्स अलाइन्स र एसियन ह्युमन राइट्स कमिसनले संयुक्त रूपमा तयार पारेको प्रतिवेदनअनुसार अगस्ट २०१५ देखि फेब्रुअरी २०१६ सम्म मधेस आन्दोलनमा जम्मा ३७ आन्दोलनकारी मारिएको उल्लेख छ।
