९ माघ, पर्वत । बोटमा सुन्तला पहेँलिन शुरु गरेदेखि यो साता करीब दुई दर्जन व्यवसायी पर्वतको मोदी गाउँपालिका–२ देउपुरका दाताराम चापागाईंको घर पुगिसकेका छन् ।
सबैसँग मोलमोलाई गर्दागर्दै अन्त्यमा उहाँले पोखराका छत्र पुनलाई सुन्तला बेच्ने गर्ने निधो गर्नुभयो । सोही ठाउँकी कल्पना चापागाईंले पनि १४ रोपनी बारीको सुन्तला प्रतिकिलो रु ८० का दरले पुनलाई नै बिक्री गर्नुभयो । विगतका वर्षमा पुसको तेस्रो सातासम्म सुन्तला बिक्री गरिसक्ने यहाँका किसानले यसपटक माघसम्म बोटमै राखेका छन् ।
ढिलासम्म बोटमा राख्दा व्यवसायी घरघरै आउने र मूल्य बढी पाइने भएपछि यहाँका सबैजसो किसानले यसपटक अलि ढिला गरेर बेचेका हुन् । “पहिला–पहिला छिट्टै बेचिन्थ्यो, राम्रो भाउ पाउँदैन थियो”, कल्पना चापागाईंले भन्नुभयो, “माघसम्म राखे राम्रो भाउ पाइन्छ भनेपछि त्यसै गरियो । अहिले सबैले राम्रो भाउ पायौँ ।” गत वर्ष रु ५० देखि ६० प्रतिकिलोमा बिक्री गरेका यहाँका अधिकांश किसानले यसपटक रु ८० देखि १०० मा बिक्री भइरहेको बताउनुभयो ।
बितेका वर्ष मङ्सिर अन्तिम सातादेखि बिक्री शुरु भएर पुसको पहिलो सातासम्म सबैका बोट निख्रिन्थ्यो । शुरु सिजनमै बेच्दा राम्रो भाउ नपाएपछि सबैको सल्लाहमा यो वर्ष एक महीना पछिसम्म सुन्तला बोटमै राखेको अगुवा किसान दातारामले बताउनुभयो । बोटमा ढिलासम्म राख्दा आगामी सिजनलाई असर पर्ने भन्दै छिट्टै टिप्ने गरेकोमा यो वर्ष प्राविधिककै सल्लाहमा एक महीना ढिलासम्म राखेको किसानले बताएका छन् ।
“अरू धेरैतिर फागुनसम्म पनि बोटमै राख्दारहेछन”, किसान बाबुराम शर्माले भन्नुभयो, “हामीले पनि प्राविधिकसँग सल्लाह गरेरै अहिले ढिलासम्म राखेका हौँ ।” मङ्सिरमै बिक्री गर्दा गत वर्ष रु ६० मा बिक्री गरेका किसान यो वर्ष प्रतिकिलो रु २० देखि ४० मूल्य बढी पारेकोमा सन्तुष्ट हुनुहुन्छ ।
अझ गाउँमै शीतभण्डार भइदिए यहाँको सुन्तला फागुनपछि मात्रै बजार पठाउन सकिने अर्का किसान भूमिराज शर्मा बताउँछन । “घरेलु प्रविधिकै भए पनि चिस्यानकेन्द्र भए एक महीना ढिला निकाल्न सकिन्थ्यो”, उहाँले भन्नुभयो, “त्यस्तो व्यवस्था एक्लैले गर्न सकिँदैन, सम्बन्धित निकायले ध्यान दिए हुन्थ्यो ।” उचित स्याहार, पारिलो जग्गा र उत्तरपूर्वी मोहडामा फैलिएको हुनाले देउपुरमा सुन्तला राम्रो उत्पादन हुँदै आएको छ ।
पातलो र झाङ्गिएका बोट भएकाले यहाँ थोरै बोट हुनेले पनि राम्रो आम्दानी गर्छन् । “एउटै सुन्तालाको बोटबाट रु २२ हजार पारेँ”, दातारामले भन्नुभयो, “फल पातलो भए पनि भाउ राम्रो पाएकाले पोहोरभन्दा राम्रै पैसा हात प¥यो ।” देउपुरका करीब पाँच दर्जन किसानले मुख्य बालीका रूपमा सुन्तलानै लगाएका छन् । उत्तरपूर्वी मोहडामा ९०० देखि एक हजार ५०० मिटर उचाइमा फैलिएको यहाँको जमीन सुन्तला खेतीका लागि उपयुक्त छ ।
करीब डेढ दशकदेखि सुन्तलाको व्यावसायिक उत्पादन शुरु गरेका उनीहरूले गाउँमै सडक पुगेपछि बल्ल उचित मूल्य पाउन थालेका हुन् । पातीचौरदेखि मैदानसम्म सडक खुलेयता घरघरै व्यवसायी पुगेर सुन्तला खरीद गर्न थालेका हुन् । चालू वर्ष नै मैदानसम्मको सडक कालोपत्रेको काम सकिने भएकाले किसान थप उत्साहित छन् ।
सडक कालोपत्रे भएपछि सुन्तलाको क्षेत्र विस्तार गर्ने योजना रहेको मोदी–२ का वडाध्यक्ष विकास तिमिल्सिनाले बताउनुभयो । सुन्तलाखेती विस्तार र बिक्रीमा सहजताका लागि देउपुरका पाँच दर्जन किसानले माछापुच्छ्रे« सुन्तला उत्पादक कृषि सहकारीसमेत स्थापना गरेका छन् । अहिले सहकारीमा सदस्यको सङ्ख्या ७२ पुगेको छ । (रासस)
