दुर्गा देवकोटा, लम्की, २४ जेठ । बर्दियाको गेरुवा गाउँपालिकाका सोनाहका बालबालिका उच्च शिक्षा लिनबाट वञ्चित भएका छन् । नदी किनारमा बसेर जीविका चलाउँदै आएका सोनाहका बालबालिका शुरुमा विद्यालयमा भर्ना भए पनि बीचैमा विद्यालय छोड्ने गरेका छन् ।
“आर्थिक अवस्था कमजोर भएका कारण उनीहरु १०/१२ वर्ष पुगेपछि विद्यालय जानुको सट्टा नदी किनारामा माछा मार्न वा सुन खोज्न हिँड्छन्”, सोनाहका अगुवा दुखराम सोनाहले भन्नुभयो, “पेट पाल्नकै लागि बिहानै खाना बोकेर दिनभरि नदी किनारमा सुन खोज्छन् र बेलुका घर फर्किन्छन् ।” “अधिकांश बालबालिका विद्यालय जान्नन् । जाने बालबालिका पनि विद्यालय बन्द भएको दिन नदीमा गएर माछा मार्ने र सुन चाल्ने काम गरेर पढाई खर्च टार्ने गर्छौं”, विद्यार्थी बाबुराम सोनाहले भन्नुभयो ।
गेरुवा गाउँपालिकाको वडा नं १ को सर्खोल, वडा नं २ को राजीपुर, वडा नं ३ को लोहारपुर र वडा नं ६ को पर्सेनीमा सोनाह बस्ती छ । ती चार वटा वडामा ९२ परिवार सोनाह छन् । त्यहाँ ४२० जना सोनाह बस्ने गर्छन् । ४२० जनामध्ये १२० जना विद्यालय जाने उमेरका बालबालिका छन् । “विद्यालय जाने उमेरका बालबालिकामध्ये कोही विद्यालय जाँदैनन् भने कोहीले ७÷८ कक्षासम्म पढेर विद्यालय छोडिसकेका छन् ।
“बालबालिकालाई विद्यालय पठाउँदा घर खर्च चलाउन र खानकै समस्या हुन्छ, अनि कसरी नियमित विद्यालय पठाउनु ?”, दुखराम भन्नुहुन्छ, “माछा मार्न र सुन चाल्न नसक्ने हुँदासम्म केही वर्ष विद्यालय पठाउछौँ अलि ठूलो भएपछि हाम्रा सहयोगी बन्छन् ।”
अहिलेसम्म चारवटै बस्तीबाट १२ जनाले मात्र १० कक्षासम्म पास गरेका छन् । १० कक्षा पास गरेकी सञ्जु सोनाहले भन्नुभयो, “बिदाको दिन र साँझ बिहान आमा बुबालाई सघाएर पढेकी हुँ, मसँग पढ्ने सबैले विद्यालय छोडे तर मलाई पढ्ने इच्छाले विद्यालयसँग जोडिराख्यो”, सञ्जु भन्नुहुन्छ, “१० कक्षा पछि भने मैले चाहेर पनि पढ्न पाइन । आजभोलि आमाबुबालाई नदी किनारमा सघाउँछु ।”
बालबालिका विद्यालय गए खर्च बढ्छ भन्दै अभिभावकले छोराछोरी पढाउन सकेका छैनन् । दिनभरि माछा मार्ने र सुन चालेर कमाएको पैसाले उनीहरुको घर र जीवन चल्छ । अभिभावक अनुष्का सोनाह भन्नुहुन्छ, “दिनभरि सुन चाल्दा, माछा मारेर कमाएको पैसाबाट घर खर्च चलाउन धौधौ पर्छ । त्यसैले बालबालिकालाई विद्यालयमा पढाउन सकिन्न । विद्यालय गए खर्च बढ्छ, घर बसे काममा सहयोग पुग्छ ।”
बालबालिकाकोे उच्च शिक्षामा पहुँचका लागि सरकारले निःशुल्क शिक्षासँगै उनीहरुलाई पालनपोषणका लागि पनि सहयोग गरे बालबालिकाले शिक्षा आर्जन गर्ने वातावरण बन्ने उनीहरु बताउँछन् । अभिभावक राजकुमार सोनाह राज्यले सोनाहका बालबालिकालाई पालनपोषणसहितको शिक्षा दिनुपर्ने बताउनुहुन्छ ।
गेरुवा गाउँपालिकाका अध्यक्ष जम्मानसिंह केसी स्थानीय सरकारले सोनाह जस्ता पछाडि परेका समुदायका बालबालिकालाई उच्च शिक्षामा पहुँच बढाउनका लागि शिक्षा नियमावली बनाएर सघाउने बताउनुभयो । केसीले भन्नुभयो, “सबै समुदायका बालबालिकाको शैक्षिक अधिकार सुरक्षित गर्ने स्थानीय सरकारको योजना छ, हामी उनीहरुलाई कसरी नियमित विद्यालयसम्म लैजान्छ सकिन्छ, योजना बनाउँछौँ ।” (रासस)
